Wydawnictwo DRZEWO BABEL

Artykuły i wywiady
Paulo Coelho

Życie 16 maja 2000

tekst Tomasz Lada

 

Proza łatwych rad

 

 

"Alchemik" i inne książki Paulo Coelho funkcjonują w dzisiejszym świecie jako substytut przyjaźni. Proza brazylijskiego pisarza ma nam zastąpić rozmowę ze napotkanym przypadkowo człowiekiem lub godzinę na kozetce psychoanalityka. Za kawę lub 50 złotych można spotkać się z kimś, kto udaje zainteresowanie naszymi problemami.

 

45 milionów książek sprzedanych w 120 krajach to liczba imponująca zwłaszcza że Paulo Coelho pisze od 1987 roku. Dla porównania uznawany za jednego z najpoczytniejszych pisarzy świata, autor powieści sensacyjnych Frederick Forsyth (autor m.in. "Dnia szakala", "Psów wojny" i "Akt Odessy") w ciągu ponad 50 lat pracy sprzedał niewiele ponad 50 milionów egzemplarzy swych dziel. Kariera prozy Paulo Coelho jest więc zjawiskiem już nawet nie kulturalnym a socjologicznym.

 

Świat starców

 

Twórczość autora "Alchemika" trudno traktować jako prawdziwą literaturę. To raczej bajka pisana przez rozanielonego licealistę, który stara się podnieść na duchu zagrożoną brakiem promocji do następnej klasy ukochaną. W swych książkach Coelho nie wychodzi poza schemat: prosty problem, jednoznaczny, łatwy do indentyfikowania się z nim bohater i uproszczona do granic możliwości narracja. Stanowi ona dla Coelho pretekst do formułowania maksym w stylu: "Wśród ludzi będziemy uchodzić za szczęśliwe małżeństwo i nikt się nawet nie domyśli, że za pozorem szczęścia kryje się samotność, gorycz, wyrzeczenie" czy "Nie zmienię świata..." ("Weronika postanawia umrzeć", wyd. Drzewo Babel, Warszawa 2000).

 

Paulo Coelho świetnie trafia w dzisiejsze tęsknoty, Enigmatyczni bohaterowie jego prozy do tego stopnia pozbawieni są charakteru, że każdy z nas - niezależnie od płci, wieku, wykształcenia i pochodzenia - może się z nimi identyiikować. Pisarz przedstawia osoby znajdujące się na krawędzi. 'To ludzie na skraju załamania nerwowego przeżywający bolesny kryzys tożsamości. Postaci, pod których pozornym zadowoleniem z osiągniętego, wymiernego sukcesu kryje się głębokie rozczarowanie życiem. Zyde jest dla nich pasmem wyrzeczeń; rezygnacji z marzeń, z uczuć, z szaleństw. Świat Coelho to świat psychicznych starców, ludzi powoli godzących się z nieuchronnością końca.

 

Człowiek sfrustrowany

 

Pisarz znakomicie, w wyrafinowany sposób, charakteryzuje człowieka końca XX wieku. To wciąż istota wrażliwa, ale coraz bardziej zagubiona wśród internetowych infostrad, migoczących, pełnych krwi telewizyjnych serwisów informacyjnych. Nie może pogodzić się, że proste uczucia muszą przegrać z wyścigiem do sukcesu i pieniędzy. Coelho znakomicie wyczuwa odpowiednią chwilę. Każdy z nas bywa kiedyś zmęczony, opadając wieczorem na fotel mów sobie: mam dość! I w tym momencie pojawiają się jego książki. Twórca w swej oficjalnej biografii opowiada, jak rzucił studia prawnicze, by móc podróżować, oddychać prawdziwym powietrzem. Po wyrzuceniu z wygodnego fotela dyrektora koncernu fonograficznego zaczął pisać i znów podróżować. To dało mu spokój, wolność i zachętę do dalszego życia. Jego bohaterskie losy mają nas dodatkowo przekonać. 10 książek na świecie i cztery wydane w Polsce w ponad 300tysięcznym nakładzie ("Alchemik",1995, "Na brzegu rzeki Piedry usiadłam i płakałam",1997, "Piąta góra",1998 i "Weronika postanawia umrzeć", 2000) to przewodniki, jak być lepszym. Napisał je człowiek, który wiele przeżył, ale nigdy się nie złamał. Niedowiarkom i słabym duchem Coelho serwuje dodatkowe szczegóły ze swojej biografii - pobyt w szpitalu psychiatrycznym, więzienie, narkotyki i satanizm. To stężenie życiowych nieszczęść. musi robić wrażenie. My najwyżej kłócimy się z partnerami, przyjaciółmi, szefem lub z kolegami z pracy i już mamy dość. A uwiarygodniona doświadczeniem propozycja pisarza nie jest niemożliwa do realizacji. Coelho mówi zmień swoje życie. Wydaje się to bardzo proste. Zwłaszcza że pisarz nie bawi się w owijanie w bawełnę.

 

Nieostrzy ludzie

 

Jego bohaterowie - pozbawione wyraźnych konturów nasze lustrzane odbicia robią to z dobrym skutkiem. My na razie nie możemy się jeszcze odważyć, ale czytając marzymy, by to zrobić. Zresztą Paulo Coelho chyba w istocie nie wierzy w nas i nie chce naszej przemiany. Nie wierzy, bo jego propozycja zawsze pozostanie w sferze naszych marzeń - ludzie z zasady boją się, a ci przyzwoitsi nie chcą zostawić i ranić swojego otoczenia. Jego książki mają być katalizatorem dla marzących o zmianie życia i odrzuceniu wszelkich tabu. Coelho nie zależy więc, byśmy wypełnili jego sugestie, bo nie sprzedałby kolejnych wielomilionowych nakładów książek. Zresztą wielu czytelników prozy pisarza lubi się karmić fikcją. To ludzie wielkiego biznesu i przemysłu rozrywkowego. Admiratorami talentu pisarza są piosenkarki Madonna i Justyna Steczkowska, aktorka Isabelle Adjani i piłkarz Ronaldo. Wszyscy podkreślają, że książki Coelho, a zwłaszcza "Alchemik" pozwoliły im spojrzeć inaczej na siebie i życie. Utwierdziły w wyborze właściwej drogi. Pracując w twardym świecie gdzie ci, którzy nie wygrali odchodzą, pozwalają sobie na chwilę marzeń. Ma być pięknie - jak w folderach, tekstach piosenek i w filmach. Po lekturze książek Paulo Coelho mają czas do następnej rundy meczu o sukces.

 

Tomasz Lada