Wydawnictwo DRZEWO BABEL

O nas
wybrane artykuły

Artykuły i wywiady
Paulo Coelho

Zwierciadło, kwiecień 1999

tekst Renata Arendt-Dziurdzikowska

 

W ślad za snem

 

 

Kimkolwiek jesteś, cokolwiek robisz, jeśli naprawdę z całych sił czegoś pragniesz, to znaczy, że pragnienie owo zrodziło się w Duszy Wszechświata. Spełnienie tego pragnienia to twoja misja na Ziemi, jedyna powinność. Jeśli czegoś naprawdę gorąco pragniesz, to cały Wszechświat sprzyja po-tajemnie twojemu pragnieniu." Te słowa z "Alchemika" - jak twierdzą wielbiciele po-wieści - zapadają na zawsze w serce i nie dają spokoju.

 

"Alchemik" jest przypowieścią o andaluzyjskim pasterzu, który pod wpływem pro-roczego snu porzuca swoje owce i rusza na poszukiwanie skarbu. Pragnie poznać sens życia, odnaleźć przeznaczenie. Coelho napisał tę książkę, ponieważ tak jak bohater długie lata szukał własnego miejsca na ziemi, Własnej Legendy Basia Stępień w "Alchemiku" odnalazła siebie - swoją drogę i swoje życie.

 

Ich wędrówki są różne, a jednak trudno oprzeć się wrażeniu, że wiele łączy tych dwo-je. Wierzą w symbole i sny W trudnych chwilach ocaleniem są dla nich podróże i książki. Szukali, wątpili, zaczynali od nowa. Szli za marzeniem. Ryzykowali. Nie poddawali się przeciwnościom. I wygrali z losem.

 

BARBARA: KTOŚ NAPISAŁ MOJĄ KSIĄŻKĘ

 

W dzieciństwie chora na nerki, długie miesiące spędza w szpitalu. Dzięki książkom może wejść w inny świat, już nie czuje się tak samotna. Czyta o tym, że inni tak samo jak ona przeżywają lęki, niepewność, wątpliwości i rozczarowania. Odkrywa, jak ważne są słowa.

 

W szpitalu poznaje chorego mężczyznę, który co trzy dni ma dializę nerki. Słyszy, jak pewnego dnia ten mężczyzna mówi: dość! I wyjeżdża w góry Nerka zaczyna pracować.

 

Barbara kończy liceum, z wykładowym językiem francuskim. Zdaje na psychologię, ale szybko dochodzi do wniosku, że "będzie się leczyć życiem, nie na studiach". Na informatyce przekonuje się, że nie chce pracować z maszyną. Zdaje na medycynę - raz i drugi. Przez rok pracuje w szpitalu jako salowa. Jest rok 1980, rodzice wysyłają ją w kolejkę po cukier, stoi sześć godzin. Myśli: "Nie mogę żyć w tym kraju".

 

Wyjeżdża do Francji, na kilka miesięcy Stan wojenny sprawia, że zostaje... piętnaście lat. We Francji pilnuje dzieci. W antykwariacie kataloguje stare książki. W radiu RFI zajmuje się oprawą techniczną programów. W agencji marketingowej robi sondaże rynku. W biurze podróży wysyła turystów do Polski. Sprzedaje obrazy. W luksusowym salonie mody, prowadzonym przez japońskiego projektanta, wytrzymuje tydzień. Wyjeżdża w świat - do Mongolii, Izraela, Ekwadoru. Przez dwa lata każdej nocy pilnuje Laury, czterdziestoletniej schizofreniczki, a w dzień studiuje w szkole dla rzeczników prasowych. Zarabia 25 tysięcy frankówmiesięcznie. Ze zdziwieniem odkrywa, że za duże pieniądze wcale nie żyje się łatwiej niż za matę. Odchodzi, gdy wie już na pewno, że w żaden sposób nie jest w stanie pomóc Laure. Na Sorbonie uczy języka polskiego francuskich studentów. Przez osiem lat pracuje charytatywnie w Komitecie Pomocy Polakom, załatwia mieszkania, wizy, karty pobytu, tłumaczy dokumenty.

 

W 1991 roku rozstaje się z ukochanym. Ratuje ją książka (nie zdradzi tytułu, ponieważ chce ją wydać), którą tłumaczy na polski. Polskie wydawnictwa nie są książką zainteresowane. Wtedy właśnie postanawia założyć własne wydawnictwo. Wymyśla nazwę - Drzewo Babel. Drzewo, bo ma korzenie w ziemi i konarami sięga nieba, Babel, bo ma dotyczyć wielu kultur, cywilizacji i języków.

 

Na razie jednak wyrusza do Amazonii. Spędza półtora miesiąca w dżungli. Wracając stamtąd, w wydrążonej w pniu drzewa łodzi, ma sen: Paryż, hotel, otwiera drzwi do pokoju, widzi młodą dziewczynę z długimi do ramion, ciemnymi włosami, która śpi. Budzi ją przestraszona, że coś się stało. Okazuje się, że dziewczyna przyjechała właśnie z Rio de Janeiro, ma notes, w którym zapisane są adresy czterech francu-skich wydawnictw książkowych i zdjęcia Rio, z kamienistymi ulicami, brzegami rzek. Wchodzi w ten świat (jak to we śnie), chodzi po kamieniach.

 

Cztery miesiące później, już w Paryżu, zatrudnia się jako tłumacz polskiego wydawcy na targach książki. W jego imieniu negocjuje umowy z czterema francuskimi wydawnictwami, tymi samymi, które widziała zapisane w notesie dziewczyny ze snu. W tym czasie czyta "Alchemika" i płacze ze wzruszenia. Myśli: "To moja książka, to ja powinnam była ją napisać". Następna myśl: "Skoro już ktoś ją napisał, ja ją wydam po polsku".

 

PAULO: NIE UCIEKNĘ OD MARZEŃ

 

Jako młody człowiek Coelho chce być pisarzem. Rodzice mówią, żeby wybił sobie to z głowy: "Nikt prócz wielkich sław nie żyje z literatury". Upiera się, więc na trzy lata zamykają go w klinice psychiatrycznej - ma wtedy 17 lat. Potem uczy się w szkole katolickiej prowadzonej przez jezuitów. Po latach mówi, że w takiej szkole traci się wiarę w Boga.

 

Na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych jako hipis przemierza tysiące kilometrów (Meksyk, Peru, Boliwię, Chile, dociera do Ameryki Północnej i do Europy). Pali marihuanę i szuka odpowiedzi na pytania: "Po co tu jestem?" i "Dlaczego właśnie teraz?" Jest buddystą, później ateistą. Pisze słowa do piosenek rocko-wych, które zostają uznane za wywrotowe. W wieku 26 lat ma już za sobą trzy pobyty w więzieniu. Trafia też do brytyjskiej sekty satanistów (z której cudem udaje mu się później wyrwać).

 

Wreszcie poddaje się, czyli - jak mówi - opuszcza swoje przeznaczenie: "Trudno, nie zostanę pisarzem, rodzice mieli rację". Pracuje jako scenarzysta, kompozytor, dziennikarz. Jest dyrektorem teatru. Pisuje teksty piosenek dla najbardziej znanych gwiazd brazylijskiej muzyki pop. Zostaje dyrektorem artystycznym w brazylijskich filiach koncernów płytowych CBS i PołyGram. Po sześciu latach z nie do końca jasnych dla niego przyczyn zwalniają go z pracy Myśli wtedy: "Życie daje mi kolejną szansę, a ja jej potrzebuję".

 

Znów może patrzeć na życie "z perspektywy swojej duszy, swoich myśli i swoich uczuć". W 1986 roku idzie na samotną pieszą pielgrzymkę z Francji do Hiszpanii drogą średniowiecznych pątników (830 kilometrów) do sanktuarium w Santiago de Compostela. Pisze powieść "Diaro de urn Mago" ("Dziennik Maga"). To jest pierwszy krok do spełnienia Własnej Legendy Ale książki nikt nie chce. Druga - "Alchemik" - na początku także się nie sprzedaje. Brazylijski wydawca zrywa kontrakt z pisarzem. Coelho jest uparty - pisze nadal.

 

Spotyka Monikę Antunes, 20-letnią dziewczynę, bez doświadczenia, ale tak jak on konsekwentną i wytrwałą. Monika zostaje agentką Coelho. Paulo wierzy, że spotkanie z Moniką jest znakiem, a nawet cudem. - A największym cudem jest to, że jestem popularny - mówi pisarz.

 

"ALCHEMIK" DLA KAŻDEGO

 

Na targach książki Barbara pyta wydawców, co zrobić, żeby uzyskać prawa do wy-dania "Alchemika". Słyszy: "Jutro z Rio de Janeiro przylatuje autor. Porozmawiaj z nim".

 

Z Paulo Coelho spędza w Paryżu dwanaście godzin, opowiada mu sen. Poznaje dziewczynę ze snu - asystentkę Coelho, Monikę. Opowiada o kamieniach ze snu - okazuje się, że akcja jednej z powieści pisarza "Na brzegu rzeki Piedry usiadałam i płakałam..." rozgrywa się nad kamienistym brzegiem rzeki (piedra to po hiszpańsku kamień).

 

Nie mam pieniędzy, nie wiem nic o handlu, ale chcę prawa do tej książki - mówi uczciwie. Paulo wydaje się rozbawiony Odmawia potężnemu polskiemu wydawnictwu, od roku starającemu się o prawa do "Alchemika" i przekazuje je Barbarze. Pod warunkiem, że sama "Alchemika" przetłumaczy Monika łapie się za głowę - wydawca bez wydawnictwa, telefonu i faksu. Co ty robisz? - pyta pisarza. Zakładają się - Coel-ho wierzy że jego książki w Polsce będą bestsellerami. Trzy lata na to czeka. Ale wygrywa zakład. Basia już wie, że musi wracać do Polski. Kupuje maty samochód i przyjeżdża do Warszawy. Znów zaczyna od zera. Nowe miasto, nowi ludzie, nowa praca - wszystko nowe. Znów jest dzieckiem, z otwartymi oczami i otwartą buzią pyta o wszystko. - Jak założyć wydawnictwo? Jak wydrukować książkę? Co zrobić, żeby trafiła do księgarni? Z przyjaciółką Joanną Jaczyńską wydeptują drogi do drukarzy, hurtowników, dystrybutorów, księgarzy Pożyczają pieniądze, wynajmują mieszkanie na biuro. Obie pracują we Francuskim Instytucie Zarządzania, żeby mieć z czego żyć.

 

Znajomi odradzają: żeby założyć firmę trzeba tygodniami stać w urzędach, ludzie nie czytają książek, hurtownicy oszukują, nie płacą.

 

Po trzech latach Barbara i Joanna mówią, że nikt ich nie oszukał ani nie okradł. Zarejestrowanie firmy w trzech urzędach trwało dwie godziny. "Alchemik" ukazuje się na rynku. Przez pierwsze dwa lata sprzedaje się po pięćset egzemplarzy miesięcznie. Nieźle, ale liczą na prawdziwy sukces. Chodzą po księgarniach, pytają o "Alchemika" - jak się sprzedaje, czy jest na wystawie, jeśli nie ma książki, to dlaczego księgarnia nie zamawia następnych egzemplarzy przecież czytelnicy czekają itd., itd. Barbara ma w głowie obrazy z Francji - wraca metrem do domu, a w przedziale pięć osób czyta "Alchemika". W kawiarni przy stolikach ludzie czytający "Alchemika". "Alchemik" na każdej księgarskiej wystawie. Wie, jak wygląda sukces. Wierzy, że jest do powtórzenia w Polsce.

 

To jest także czas na spełnienie osobistych pragnień. Barbara rodzi córeczkę. Coelho przyjeżdża do Polski i zostaje ojcem chrzestnym.

 

Planuje wydanie następnych powieści pisarza. Tłumaczy "Na brzegu rzeki Piedry usiadłam i płakałam..." Wkrótce powieść ukazuje się na rynku. Za chwilę także "Piąta góra". Po trzech latach przychodzi sukces. Krytycy podkreślają, że był on możliwy tylko dzięki "niezwykłej konsekwencji w promowaniu "Alchemika" i niezłomnej wierze wydawcy w jego sukces".

 

Czy ten sukces można było przewidzieć? W końcu książki Coelho sprzedają się na świecie w milionach egzemplarzy To o niczym nie świadczy - twierdzi Barbara. Niejeden światowy bestseller w Polsce przepadł. A książki Coelho nie we wszystkich krajach odnoszą sukcesy, na przykład w Danii "Alchemika" kupiło... 400 osób.

 

W grudniu ubiegłego roku Coelho przyjeżdża do Polski podpisywać swoje książki. Barbara i Joanna prawie nie śpią, przygotowując tę wizytę. We dwie zajmują się wszystkim, co dotyczy wydawnictwa - także reklamą i promocją. Ale nie chcą tego zmieniać, zależy im, by dopieścić każdą wydaną książkę, znać ją, zżyć się z nią, żeby była ważna i cenna.

 

"Żeby wydawnictwo nas nie przerosło, że już nie wiemy, co wydajemy, bo trudno ogarnąć."

 

Barbara chce podróżować, tłumaczyć i wydawać książki. Właśnie wróciła z Kanady i Kuby, na wydanie czeka już następna książka. Później będą Chiny, Nepal, Tybet i może seria książek dla dzieci.

 

MARZENIA I PODRÓŻE

 

Żeby czuć się żywym, trzeba być zakochanym, twierdzi Paulo Coelho. Albo w kimś, albo w jakimś poszukiwaniu. Nasz związek z życiem jest pełen namiętności. Trzeba nieustannie poszukiwać, spotykać, przegrywać i wygrywać.

 

To, co pozwala mi żyć, to stan fascynacji - zwierza się Barbara. - Życiem, dzieckiem, książką, mężczyzną, krajem, do którego jadę, Bogiem. Bez tego umieram. Leczę się podróżami - mówi. - Bo w podróży człowiek jest bezbronny, niczego nie wie, o wszystko pyta i dziwi się nowemu. W nowym kraju czujesz się nikim, wykorzeniony, nikt za tobą nie stoi - ani wpływowy tatuś, ani potężna firma, w której pracujesz. Podróże odzierają z masek. Dopiero wtedy można poznać siebie, odkryć, kim naprawdę jesteśmy, co kochamy i czego pragniemy.

 

Poszukiwania duchowe odbywają się w podróży, mawia Coelho, ale to nie musi być podróż po świecie. W najzwyklejszym dniu może zdarzyć się najbardziej namiętna podróż naszego życia, która przebudzi nas ze snu.

 

Zwierciadło, kwiecień 1999

Renata Arendt-Dziurdzikowska